Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Op. Dr. Özgür Ortak, yanlış ayakkabı kullanımı sonucu ortaya çıkan başparmak eğrisi ve tedavi yöntemlerini anlattı.
Moda endüstrisinin uzun yıllardır bizlere sunduğu topuklu ve sivri burun ayakkabılar her ne kadar şıklık unsuru olarak görülse de birçok sağlık problemine zemin hazırlıyor. Bizler her ne kadar ayakkabı tercihlerimizi sağlıktan önce moda ve trend olma özelliğine göre seçsek de yarattığı olumsuz sonuçlar düşünüldüğünde önceliğin sağlık olduğunu görebiliriz.
Başparmak çıkıntısı nedir?
Bunyon, ayakta Halluks valgus deformitesine bağlı ortaya çıkan başparmak etrafında ki şişliğe verilen isimdir. Başparmak eklemi etrafında eklemi korumakla görevli olan yağ yastıkçığı, deformite sonucunda ayakkabı içinde basınç altında kalır. Buna bağlı olarak reaksiyonel bir büyüme olur. Doku büyüdükçe ayakkabı basıncı artar ve şişlik kızarıklık kalıcı bir hal alır.
Ayağa uymayan ayakkabılara dikkat
Bunyonların oluşumunda en sık rastlanan sebep ayağa uygun olmayan, ayak baş parmağını doğal olmayan bir pozisyonda sıkan özellikle dar, sivri burunlu ayakkabıların uzun süre giyilmesidir. Bunun yanı sıra bunyonlar artrit ve polio (Çoçuk felci)gibi hastalıklarda oluşurlar. Bunyon deformasyonunda genetik unsurlar da sıklıkla bir rol oynar. Fakat bütün bu nedenler bunyonların sadece küçük bir yüzdesini kapsar. Bunyonlar kadınlarda erkeklere oranla dokuz kat daha fazladır
Hem estetik hem de sağlık açısından olumsuz sonuçlar yaratıyor
Bunyonlar(Halluks valgus) cerrahi ve medikal yöntemlerle tedavi edilebilen bir hastalıktır. Tedavinin ana prensibi başparmaktaki deformite nedeniyle bozulmuş olan basma kusurunun düzeltilmesidir. Hastalarda medikal tedavide ana prensip başparmak deformitesinin bozduğu ayak mekanik dengesinin çeşitli ortopedik cihazlarla düzeltilmeye çalışılmasıdır. Burada parmak arası silikon, gece takılan makaralar parmağı doğru pozisyona alarak etraf dokunun rahatlatılması ile ağrıyı azaltabilir. Özel yapılmış tabanlıklar ile hastaların başparmak deformitelerinden kaynaklanan yanlış basmaları düzeltilir ve ayakta fazla yük taşıyan bölgelerin dengesi normale döndürülmeye çalışır. Bu ortezlerden fayda görmeyen hastalarda ağrının ortadan kaldırılması ve hastanın daha rahat ayakkabı giymesinin sağlanması için cerrahi tedavi yöntemleri planlanır.
Tedavi edilmediğinde…
Bunyonlar tedavi edilmediklerinde sıklıkla ağrılı hale gelirler. Fakat bütün bunyonlar ilerleyeci değildir. Birçok bunyon problemi ameliyatsız tedavi edilebilir. Genelde ağrısız bunyonların cerrahi düzeltmeye gerekliliği yoktur. Bu sebeple ortopedi uzmanları ağrı oluşturmayan bunyonlar için 'Koruyucu cerrahiyi' önermezler. Vakaların geniş bir çoğunluğunda bunyon ağrısı uygun ayakkabı giyimi ile ortadan kaldırılabilir.
Uygun bir ayakkabıda olması gereken özellikler;
- Ayakkabının modeline göre ayakkabı numaranız değişkenlik gösterebilir. Her yeni modelde ayakkabılarınızı deneyerek alın.
- Mümkün olduğu kadar ayağınızın biçimine en uygun ayakkabıyı seçin.
- Yaşınız ilerledikçe ayaklarınızın büyüklüğü değişebilir.
- Her iki ayağınızı ölçtürün. Pek çok kişinin bir ayağı diğerinden büyüktür. Ayakkabıyı daha büyük olan ayağınızda prova edin.
- Ayakkabı provasını günün sonunda ayaklarınızın en şiş ve büyük olduğu zaman yapın.
- Prova süresince ayakta durun ve her iki ayakkabının sonunda da en uzun ayak parmağınız için yeterli mesafenin mevcut olduğunu kontrol edin.
- Ayak taraklarınızın ayakkabının en geniş kısmına (ball pocket=tarak kesesi) iyi uyduğundan emin olun.
- Ayakkabıların ayağınıza oturduğundan ve ayağınıza uygun olduğundan emin olmak için ayakkabılarınızla yürüyün.
Bazı ayakkabılar ayak parmaklarınızın üzerine basınç yapan bölgelerin değiştirilmesi ile modifiye edilebilirler. Başparmağın repozisyonunda kullanılan ateller ve ortotikler (Ayaklarınıza göre biçimlendirilmiş özel ayakkabı tabanlıkları) de ağrınızı hafifletebilir. Eğer medikal tedavi başarılı yanıt alınmazsa, cerrahi yöntemi düşünmek isteyebilirsiniz. Pek çok çalışma bunyon cerrahisine giden hastaların % 85-% 90'nında sonuçların tatmin edici olduğunu bulmuştur.
Bunyon cerrahisinin ne zaman uygulanır?
- Uygun ayakkabılara rağmen yürüyüş ve günlük aktivitelerinizi kısıtlayan ciddi ayak ağrısı,
- İstirahat ve ilaçlarla düzelmeyen kronik başparmak inflamasyonu ve şişmesi,
- Başparmağın küçük parmakları itmesiyle oluşan başparmak deformitesine ek gelişmiş küçük parmak deformiteleri,
- Başparmağınızın hareketlerinde sertlik- yetersizlik,
- Ağrının hafiflemesinde nonsteroid ve antienflamatuar ilaçlardan fayda görülmemesi,
- Ayakkabılarda değişiklik yapmaya ve antiinflamatuar tedavi gibi diğer tedavilere rağmen başparmak deformitesinin ilerlemesi.
Cerrahi yöntemler hastaya göre değişmekle beraber başparmak etrafındaki tendon ve bağların tamiri ile karakterize olur. Bu yöntem; steotomi adı verilen gelişmiş olan deformitenin derecesi ölçülerek tarak kemiğinin uygun açı ile kesilerek deformitenin ters yönüne tarak kemiğinin kaydırılması işlemidir. Ayrıca artrodez, ekzostektomi ve rezeksiyon artroplastisi uygulanan diğer cerrahi yöntemlerdir.
